Wszyscy widzimy, że Barcelona gra genialnie. Jedynym problemem jest jednak zrozumienie, jak oni to robią. I w tym momencie pojawia się mój przyjaciel Albert Capellas. Kiedy tylko się spotykamy to rozmawiamy o Barcelonie. Niewiele osób wie na ten temat więcej niż on. Capellas jest teraz asystentem w holenderskim Vitesse Arnhem, ale wcześniej pracował w słynnej akademii, La Masii. Zajmował się między innymi sprowadzeniem do klubu chłopca o nazwisku Sergio Busquets. Poza tym trenował jeszcze Inieste i Valdesa w zespołach młodzieżowych. W sumie mój przyjaciel pracował przez dziewięć lat w swoim ukochanym klubie.
Nasza ostatnia rozmowa bogata była w momenty "aha" z mojej strony. Oglądałem bowiem Barcelonę Guardioli niezliczoną liczbę razy, ale dopiero teraz tak naprawdę widzę, co dzieje się na boisku. Obecny zespół
Blaugrany nie jest tak wspaniały tylko ze względu na wielkich zawodników, ale też ze względu na genialne taktyki - inne niż te używane w pozostałych teraźniejszych zespołach, ale odmienne także od tych uskutecznianych wcześniej w Barcelonie. Barça jest teraz tak naszprycowana taktyką, że przypomina raczej drużynę futbolu amerykańskiego, niż tą grającą w soccer. (
autor jest obywatelem Stanów Zjednoczonych Ameryki - przypomina barcazaurus).
Zanim zagłębimy się w szczegóły gry Barcelony, szczególnie ważne jest to, żeby zrozumieć jak wiele zawdzięcza ona Guardioli. Kiedy cztery lata temu, jedna z członkiń zarządu Dumy Kataonii powiedziała mi, że chętnie zobaczyłaby na ławce trenerskiej pierwszego zespołu właśnie Pepa Guardiolę, to nawet nie przeszło mi przez umysł, że naprawdę może się tak stać. Pep był wtedy praktycznie nowicjuszem - wcześniej trenował tylko drugi zespół
Blaugrany. Jednak najważniejsi wtedy ludzie w klubie - Joan Laporta i Txiki Beguiristain - już wiedzieli, że Guardiola to wyjątkowa osoba. Nie chodzi tylko o to, że pochodzący z Santpedor trener zna styl gry Barcelony od podszewki. On wie także jak go udoskonalić.
Guardiola pewnego razu porównał styl gry Dumy Katalonii do katedry. Pep mówił:
Johan Cruyff jako gracz Barcelony, a potem jako trener zbudował katedrę. Zadaniem jego następców jest tylko remontowanie jej. Lecz Guardiola zawsze chciał ją poddawać ją renowacji, uaktualniać. On zawsze szuka czegoś nowego. Jeśli przypadkowa osoba na ulicy mówi coś o futbolu, to Pep go słucha. Trener Barcelony non stop myśli o futbolu. Podbierał pomysły innemu holenderskiemu trenerowi - Louisowi van Gaalowi, ale dużo nauczył się także podczas pobytu w Italii - królestwie gry defensywnej. Jednak Guardiola nie bardzo chce zdradzać tajemnice swojej gry mediom, dlatego grę Barçy trzeba oglądać z tłumaczem.
Cruyff był prawdopodobnie najoryginalniejszym myślicielem w historii futbolu, ale swój umysł skupiał głównie na ataku. Lubił mówić, że może tracić nawet po trzy bramki w spotkaniu, tylko jeśli jego Barcelona zdobędzie ich pięć. Guardiola również chce strzelać po pięć bramek, ale wolałby nie tracić ani jednej. Jeśli Barcelona była katedrą to Pep Guardiola dobudował jej mury obronne i wykopał bardzo głęboką fosę. W tym sezonie ligowym jego zespół w 36 spotkaniach stracił tylko 27 bramek. Oto niektóre innowacje wprowadzone przez Pepa:
1. Pressing
Przed finałowym spotkaniem Ligi Mistrzów na Wembley, w którym Barcelona mierzyła się z Manchesterem United, Sir Alex Ferguson powiedział, że sposób w jaki Barcelona nakłada pressing na drużynę przeciwną zapiera dech w piersiach. To również pomysł Guardioli. Szkot przyznał, że jego drużyna nie wiedziała jak zareagować w finale Ligi Mistrzów w Rzymie. Ferguson myślał, że na Wembley będzie inaczej. Mylił się.
Barcelona rozpoczyna pressing zaraz po stracie piłki. To doskonały moment, aby odebrać piłkę, ponieważ przeciwnik, który właśnie ją odzyskał jest podatny na jej stratę. Aby odebrać piłkę musiał oderwać wzrok od gry, a poza tym odbiór piłki na pewno kosztował go sporo sił. Oznacza to mniej więcej tyle, że potrzebuje teraz dwóch, trzech sekund aby dojść do siebie: odzyskać wizję boiska. Więc Barcelona postanowiła odbierać mu piłkę jeszcze zanim zauważy lepiej ustawionego kolegę z zespołu.
Ponadto, jeśli obrońca odzyskuje piłkę, a Barcelona za moment może mieć ją z powrotem, to wtedy droga do bramki wydaje się być znacznie łatwiejsza. Tutaj ujawnia się geniusz Leo Messiego. Ten mały człowiek jest tak szybki, ma tak niesamowity refleks, że po przegranym pojedynku w ułamek sekundy potrafi odebrać piłkę przeciwnikowi.
Gracz Barcelony, który traci piłkę zawsze jako pierwszy rozpoczyna pressing. Oczywiście nigdy nie robi tego sam. Jego koledzy zawsze są blisko niego, ponieważ zdają sobie sprawę, że jeśli będą atakowali samotnie lub parami, to łatwo będzie ominąć ich podaniem.
2. Zasada pięciu sekund
Jeśli Barcelonie nie uda się odebrać piłki w pięć sekund po jej stracie, to zwiera ona szyki i buduje ścianę składającą się z dziesięciu zawodników. Dystans dzielący tego najbardziej wysunietęgo (zazwyczaj jest to Messi) i ostatniego obrońcę (powiedzmy, że Puyola) to mniej więcej 30 metrów. Przeciwnikom bardzo trudno podawać na tak małej, zapełnionej przestrzeni. Finał w Rzymie był doskonałą demonstracją tej gry. Jeśli tylko United zdołali odebrać piłkę Katalończykom i utrzymać się przy niej dłużej niż 5 sekund, to musieli uporać się z idealnie ustawioną ścianą 10 zawodników, którzy zdawali się mówić:
Spróbujcie przedrzeć się przez to.
Drużynie Guardioli dużo łatwiej przychodzi ustawienie się w takim szyku, zarówno zakładając pressing jak i ustawiając się do obrony, ponieważ jej zawodnicy zazwyczaj grają bardzo blisko siebie. Szczególnie rzadko od piłki oddalają się Xavi i Iniesta. Cruyff powiedział kiedyś Stevowi McClarenowi:
Czy wiesz dlaczego Barcelona tak szybko odbiera piłkę? Bo nigdy nie musi biec za nią więcej niż dziesięć metrów, gdyż nigdy nie wykonuje tak długich podań.
3. Więcej zasad pressingu
Pressing, ściana. I co dalej? Otóż Barcelona cofając się do obrony wyczekuje kolejnego, dobrego momentu, aby rozpocząć pressing. Oczywiście nie wybierają tego momentu instynktownie. Wręcz przeciwnie - mają bardzo precyzyjne instrukcje, kiedy znów naciskać na rywala. Jednym z takich momentów jest ten, kiedy przeciwnik źle kontroluję piłkę. Piłka odbija mu się od nogi, musi spojrzeć w dół i wtedy traci przegląd boiska. Wtem następuje polowanie Katalończyków.
Jest jeszcze jeden taki moment: kiedy przeciwnik odwraca się przodem to własnej bramki automatycznie zmniejszając sobie opcję zagrania. Nie może już zagrać do przodu, ponieważ Barcelona nie da mu ani chwili na to, żeby mógł się odwrócić z powrotem. Zawodnicy Guardioli natychmiast naciskają na zawodnika z piłką, który jest zmuszony podać piłkę do tyłu. Tym samym Barcelona zdobywa teren i zbliża się do bramki rywala.
4. Reguła 3-1.
Jeśli przeciwnik utrzymuje się przy piłce blisko pola karnego Barcelony, to ta przestawia się w trym włoski. W Italii nazywają to regułą 3-1: jeden z obrońców atakuje zawodnika z piłką, a pozostali trzej są od nich oddaleni o jakieś trzy metry i tworzą swoisty okrąg, tak aby piłka nie miała szans przejść. Guardiola nauczył się tego we Włoszech. To tak prosty i skuteczny sposób, że aż dziw, że nie używają go wszystkie czołowe drużyny.
5. Bez kontr
Kiedy Barcelona już odbierze piłkę, to robi coś niezwykłego. Większość zespołów z czołówki traktuje moment odbioru piłki jako decydujący. W tym momencie przeciwnicy są zazwyczaj źle ustawieni, więc możesz przeprowadzić szybki kontratak, słowem: doskonała szansa na zdobycie bramki. Drużyny jak Manchester United czy Arsenal zazwyczaj starają się zdobyć bramkę w trzy sekundy po odzyskaniu piłki (bramka Rooneya na Wembley).
Ale kiedy gracz Barcelony odzyskuje piłkę, to nie próbuje natychmiast zagrać decydującego podania. Podstawą klubowej filozofii jest: odzyskałeś piłkę, to wspaniałe osiągnięcie, ale nie musisz robić teraz nic wyjątkowego. Gramy swoje, piłka do najbliższego partnera. Katalońska logika mówi, że jeśli odebrałeś piłkę, to straciłeś wizję boiska, więc w tym momencie jesteś najgorszą możliwą osobą, która miałaby wykonywać decydujące podanie.
Oznacza to, że Barcelona nie opiera swojej gry na kontratakach. Duma Katalonii potrzebuje kilka chwil, aby znów ustawić się w formacji atakującej, a następnie może już powiedzieć przeciwnikom:
Okej, to lecimy od początku. Przeciwnik doskonale zdaje sobie sprawę z tego, co zrobi teraz Barça. Problemem jest jednak zatrzymanie tego ataku.
Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której zespół z Katalonii odbiera piłkę blisko pola karnego przeciwnika. Wtedy szuka się najprostszej drogi do bramki.
6. Posiadanie piłki to 90% sukcesu
Utrzymywanie się przy piłce jest najważniejsze w taktyce Barcelony od czasów Cruyffa. Większość drużyn nie martwi się posiadaniem piłki. Wiedzą one, że można mieć piłkę przez większość czasu gry, a i tak przegrać. Ale Barcelona ma piłkę zazwyczaj przez jakieś 70% czasu gry. W poprzednim sezonie gracze Guardioli utrzymywali się przy piłce średnio przez 72% gry. W tym sezonie ta liczba również oscyluje wokół 70.
Sens posiadania piłki ma sporo zalet. Po pierwsze: jeśli ty masz piłkę, to druga drużyna jej nie ma. A bez piłki nie da się strzelić gola. Drużyna jak Barcelona, która stawia raczej na wirtuozów niż na przecinaków, zmuszona jest bronić się poprzez utrzymywanie się przy piłce. Guardiola zauważył kiedyś, że jego zespól bez piłki gra koszmarnie.
Po drugie: jeśli Barcelona ma piłkę, to przeciwnik stara się ją odebrać. A to jest męczące. Kiedy przeciwnik zdobędzie ją z powrotem, to często jest już tak zmęczony, że nie jest w stanie zrobić z nią cokolwiek sensownego i natychmiast ją traci.
Barça jest tak fanatyczna w posiadaniu piłki, że obrońca jak Gerard Pique, woli wymienić kilkanaście skomplikowanych podań w swoim polu karnym niż wybić piłkę na oślep. W prawie wszystkich drużynach obrońcy, a już na pewno bramkarz mogą sobie wybić piłkę bez zastanowienia. W Anglii na przykład, taki sobie Joe Hart, broniący w Manchesterze City, bardzo często wybija piłkę na oślep. W Barcelonie jest inaczej.
Jose Mourinho, trener Realu Madryt, starał się wykorzystać właśnie tą ryzykowną grę Valdesa w grudniu, kiedy Barcelona grała na Bernabeu. Udało się - Victor zepsuł podanie i już 23 sekundzie spotkania Benzema mógł celebrować zdobycie bramki na 1:0. Ale Valdes nie zmienił stylu gry, cały czas podawał krótko, podejmował ryzyko, które przyniosło rezultaty:
Blaugrana wygrała 1:3. Znakiem rozpoznawczym bramkarzy Barcelony - a także Ajaxu - jest to, że mogą grać piłką tak jak gracze z pola.
7. Zasada jednej sekundy
Żaden inny zespół na świecie nie gra tak jak Barcelona. To zaleta, ale również wada. Sprawia to bowiem, że bardzo trudno znaleźć zawodnika, który zaaklimatyzowałby się w zespole, ponieważ obcemu trudno całkowicie pojąć system Barçy. W Barcelonie prowadzona jest więc polityka kupowania tylko zawodników z topowej dziesiątki - graczy, którzy wymieniani są wśród najlepszych graczy na świecie. Jednak wielu z nich, jak na przykład Henry czy Ibrahimovic, miało już problemy z dostosowaniem się do gry w Katalonii. Nawet David Villa, który uczył się gry
Blaugrany jeszcze w reprezentacji Hiszpanii, po roku wylądował na ławce rezerwowych.
Joan Oliver, poprzedni dyrektor wykonawczy Barcelony wyjaśniał ryzyko transferowe regułą jednej sekundy. Sukces na boisku decyduje się w czasie krótszym niż jedna sekunda. Jeśli zawodnik potrzebuje dodatkowych ułamków sekund na podjęcie decyzji, to akcja zazwyczaj się kończy. Nowy zawodnik może więc przegrać mecz w kilka sekund.
Pedro nie jest wyjątkowo uzdolnionym piłkarzem, ale wychował się w La Masii i może grać w Barcelonie z większym powodzeniem niż nawet największe gwiazdy z zewnątrz. Chłopcy w akademii spędzają mnóstwo czasu na podawaniu piłki, szczególnie w ulubionych proporcjach Cruyffa: 3 na 6. Cytując Holendra:
Futbol jest choreografią.
Nikt inny nie myśli tak jak piłkarze Barcelony. Dlatego większość zawodników tej drużyny, to wychowankowie. To bardziej konieczność niż wybór. Mimo to działa to całkiem dobrze.
